
داکت اسپلیت که به اسپلیت کانالی نیز مشهور است یکی از رایجترین تجهیزات سرمایش،گرمایش و تهویه مطبوع است. داکت اسپلیتها انواع مختلفی دارند و در آپارتمانهای مسکونی و اداری مورد استفاده قرار میگیرند. مصرفکنندگان میتوانند بسته به شرایط خود، نوع اسپلیت داکت مناسب را انتخاب کنند. داکت اسپلیتها براساس نوع نیرو محرکه کمپرسور به دو نوع داکت اسپلیت اینورتر و معمولی تقسیم میشوند. این دستگاهها با تامین هوای سرد و گرم و انتقال آن بوسیله کانال به همهی اتاقها، فضای مورد نظر را خنک یا گرم میکنند.
داکت اسپلیت دارای دو پنل بوده و از یک پنل داخلی (هواساز) و یک پنل بیرونی (کندانسور) تشکیل شده است. این دو پنل با استفاده از لولههای مسی به هم وصل میشوند.
پنل داخلی (هواساز): این قسمت داخل سقف کاذب قرار میگیرد و با اتصال به کانالکشی موجود، هوای سرد یا گرم را به محیط منتقل میکند.
پنل بیرونی (کندانسور): این قسمت به دلیل ایجاد سر و صدای زیاد در بیرون از فضای ساختمان و در هوای آزاد نصب میشود.
داکت اسپلیت همانند کولرهای گازی اسپلیت عمل میکند. یعنی گاز مبرد با استفاده از سیکل تبرید از کمپرسور، کندانسور، شیر انبساط و اواپراتور عبور میکند و با تغییر فاز از گاز به مایع و از مایع به گاز در کندانسور و اپراتور، هوای خنک تولید میکند. هوای خنک شده توسط فن (پنل داخلی) به درون محیط وارد می شود.
کمپرسور و انواع آن
کمپرسور همچون موتور در کولر گازی است که بهعنوان یکی از اجزاء اصلی آن و نیرو محرکه دستگاه شناخته میشود. وظیفه اصلی کمپرسور، هدایت گاز به سمت کندانسور است. کمپرسور یکی از اصلیترین اجزاء سیکل تبرید است که نقش مهمی در عملکرد کولرگازی ایفا میکند.
کمپرسور کولر گازی با افزایش فشار گاز، مانند یک پمپ عمل کرده و گاز را از اوپراتور به سمت کندانسور میفرستد. گاز مبرد فشرده شده در کندانسور به مایع تبدیل میشود تا مجددا با گرفتن گرمای محیط تبدیل به گاز شود. در کولر گازی اینورتر، کمپرسور بهجای اینکه خاموش و روشن شود، سطح فعالیت آن کاهش و افزایش مییابد و از این طریق، با غلبه بر اینرسی استارت، برق مصرفی را کاهش میدهد. کمپرسورها در انواع مختلف موجودند که متداولترین آنها عبارتند از:
۱- روتاری: کمپرسور روتاری یا دوار، از غلطکهای مارپیچ تشکیلشده که سیال را متراکم میکنند. این کمپرسورها با مکانیزم جابجایی خاص و چرخشی خود، بازدهی بالایی داشته و کمصداتر و بهینهتر هستند. این کمپرسورها برای مناطق معتدل و مرطوب و همچنین ساختمانهایی که کمپرسور در زیر آفتاب قرار نمیگیرد مناسباند.
۲- اسکرال: کمپرسور اسکرال، که به آن کمپرسور مارپیچی هم گفته میشود، دارای مارپیچ متحرکی است که بر خلاف عقربههای ساعت حرکت کرده و هوا را به داخل هدایت میکند. کمپرسور اسکرال نسبت به بقیه انواع کمپرسورها پرقدرتتر، کوچکتر، کمصدا تر، نرمتر و قابلاطمینانتر است. این کمپرسور بدون ایجاد لرزش و بیصدا کار میکند و برای کولرهای گازی مناطق گرمسیریکه به ظرفیتهای بالا نیاز دارند مناسب است.
۳-پیستونی (حاره ای): کمپرسور پیستونی از قدیمیترین و ابتداییترین مدلهای کمپرسور است که در مدلهای یکطرفه و دوطرفه تولید میشود. کمپرسور پیستونی کولر گازی مانند پیستون و سیلندر خودرو کار میکند و با هر بار رفتوبرگشت پیستون، بخشی از گاز مبرد موجود در محفظه کمپرسور را به داخل سیلندر میکشد، متراکمش میکند، و با فشار زیاد به داخل سیستم میفرستد. به همین خاطر است که این نوع کمپرسورها به کمپرسورهای رفت و برگشتی معروفاند. این کمپرسورها مناسب مناطق گرمسیری هستند.
با این حال، بیشترین کمپرسوری که امروزه در کولرگازی ها استفاده می شود کمپرسور روتاری است.
انواع گاز مبرد داکت اسپلیتها
کمپرسورها باید دارای گاز مبرد باشند که با تبدیل آن به مایع مبرد، و به جریان افتادن گردش سیکل تبرید تراکمی، باعث ایجاد هوای خنک شوند. انواع گازهای مبرد که در کولرگازیها استفاده میشوند عبارتند از:
۱-گاز R22: که به دلیل آسیب زدن به لایه اوزون منسوخ شده و از استفاده آن در دستگاههای تهویه مطبوع جلوگیری میشود.
۲-گاز R410: گازی است با فرمول گیاهی و سازگار با محیط زیست که امروزه بیشترین استفاده را در کولرگازیها دارد.
۳-گاز R407: این گاز هم مانند گاز R410 دوستدار محیط زیست میباشد. ولی به ندرت استفاده میشود و فراگیر نیست.
اینورتر چیست؟ نحوه عملکرد آن چگونه است؟
داکت اسپلیت اینورتر به فناوری «دور متغیر» مربوط میشود. برخی از مدلهای داکت اسپلیت مجهز به کیت اینورتر میباشند. تفاوت اصلی داکت اسپلیت معمولی و اینورتر در سرعت متغیر این دو دستگاه است. اینورتر قطعه ای است که با یک برد الکترونیکی به کمپرسور داکت اسپلیت اضافه می شود. این قطعه با توانایی تبدیل جریان برق متناوب شهری به جریان برق مستقیم باعث استارت آرام دور موتور کمپرسور میشود. این عمل تا حد زیادی به صرفهجویی در مصرف برق کمک میکند. از این رو داکت اسپلیتهای دارای اینورتر، مصرف برق بسیار پایینتری نسبت به مدلهای معمولی دارند. صدای کمتر، طول عمر مفید بیشتر، فرآیند سرد و گرمسازی سریعتر و هزینه مقرون بهصرفهتر، از جمله محاسن داکت اسپلیتهای اینورتر است.
بطور کلی داکت اسپلیت ها از لحاظ مصرف انرژی به دو دسته تقسیم می شوند:
داکت اسپلیت های گرید A یا کم مصرف: که عمدتا با داشتن قابلیت اینورتر، مصرف بسیار پایینی دارند .
داکت اسپلیت های گرید B یا معمولی: این داکت اسپلیتها، مصرف انرژی بیشتری نسبت به داکتهای دارای اینورتر دارند.
چگونگی تامین گرمایش در داکت اسپلیت ها
تولیدهوای گرم در داکت اسپلیت از طریق یکی از سه روش زیر انجام میشود:
کویل آب گرم: یکی از کممصرفترین روشهای تامین هوای گرم در داکت اسپلیتها، استفاده از کویل آب گرم میباشد. در اکثر داکت اسپلیتها، برای تامین گرمایش از کویل آب گرم استفاده میشود. در واقع کویل آب گرم رایجترین روش تامین گرمایش در داکت اسپلیت میباشد. باید توجه داشت که هر سال قبل از شروع فصل سرما و استفادهی گرمایشی از داکت اسپلیت، باید کویل آب گرم را هواگیری نمود.
هیت پمپ: روش دیگر تامین گرمایش در داکت اسپلیت، استفاده از هیت پمپ میباشد . البته این روش نسبت به کویل آب گرم مصرف برق بیشتری دارد.
کویل برقی: معمولا استفاده از کویل برقی برای تامین گرمایش به ندرت انجام میشود .در این روش برای ایجاد گرما نیازی به آب گرم نمیباشد. کویل برقی مصرف برق بالایی لازم دارد و به همین خاطر بیشتر برای مکانهایی که لولهکشی گاز وجود ندارد استفاده میشود.
مزیت داکت اسپلیت
از مزایای داکت اسپلیت می توان به استفاده مستقل آن برای هر واحد آپارتمانی و کاهش هزینههای نگهداری سیستم اشاره کرد. انتقال یکنواخت گرما و سرما از طریق کانالهای تعبیهشده در سقف کاذب نیز دیگر مزیت داکت اسپلیت است. همچنین برای خنک کردن فضاهای بزرگ، بجای استفاده از چند کولر گازی میتوان از داکت اسپلیت استفاده نمود. این کار باعث کاهش هزینههای سرویس و نگهداری در درازمدت خواهد شد.
بطور کلی، از مزایای داکت اسپلیت میتوان به حجم هوادهی بالا، مستقل بودن هر واحد از یکدیگر، قابلیت دوگانه سرمایش و گرمایش مطبوع، استفاده از هوای تازه (Fresh Air)، نصب، تعمیر و نگهداری آسان، حدف رطوبت فضا، و طول عمر بسیار بالا اشاره کرد.
البته در کنار این مزایا، مواردی از قبیل نداشتن قابلیت کنترل دما بطور مستقل برای هر اتاق، صدای زیاد داکت اسپلیتهای با حجم هوادهی بالا، و نیاز به ۱۰ تا ۳۰ متر لوله مسی بین پنل بیرونی و داخلی، جزو معایب داکت اسپلیت محسوب میشود.
راهنمای خرید داکت اسپلیت
نکته حائز اهمیت در انتخاب داکت اسپلیت، ظرفیت دستگاه متناسب با متراژ، کاربری و همینطور موقعیت محلی است که قرار است داکت اسپلیت در آنجا نصب شود. بسته به مدت زمانی که داکت اسپلیت قرار است کار کند میتوانید دستگاه کم مصرف (اینورتر) یا معمولی خریداری کنید.
نکته مهم دیگر، تک فاز بودن یا سه فاز بودن برق مصرفی داکت اسپلیت است. همچنین بایستی آمپر مصرفی دستگاه با آمپر کنتور برق ساختمان مقایسه شود تا از بروز هرگونه مشکل جلوگیری شود. معمولا به صورت کلی، اگر ساختمان مورد نظر تا متراژ ۲۰۰ متر باشد میتوان از داکت اسپلیت با برق مصرفی تک فاز تا ۵۰ آمپر استفاده کرد. ولی برای ساختمانهای با متراژ بالای ۲۰۰ متر بایستی از داکت اسپلیت سه فاز استفاده کرد.
پس از انتخاب داکت اسپلیت مناسب با فضا و شرایط، مرحله بعدی که اهمیت زیادی دارد مراحل نصب داکت اسپلیت است. درصورتیکه داکت اسپلیت بهدرستی نصب نشود یا عملیات نصب با دقت نباشد حتی بهترین داکت اسپلیت موجود در بازار هم بازدهی مطلوبی برای مصرف کننده نخواهد داشت.
همچنین قبل از خرید داکت اسپلیت باید با محاسبه ظرفیت مورد نیاز، دستگاه مناسب را انتخاب کنیم. بهصورت کلی در شهرهایی مانند تهران و واحدهای ساختمانی طبقات وسط که زیر تابش مستقیم نور آفتاب نیستند، برای هر یک متر مربع ظرفیت حدود ۳۵۰btu/hr تا ۴۰۰btu/hr در نظر گرفته میشود. همچنین باید توجه داشت که طبقاتی که زیر پشت بام قرار دارند، به دلیل تابش مستقیم آفتاب به سقف، به داکت اسپلیت با ظرفیتی بیش از طبقات دیگر نیاز دارند.
محاسبه دقیق ظرفیت مورد نیاز عمدتا با فرمولهای بخصوصی انجام میشود. اما میتوان نتایج محاسبات را به طور تقریبی برای آپارتمان های مسکونی با شرایط آب و هوایی مشابه شهر تهران و با فاصله سقف تا کف تقریبا ۳ متر، بدون تجمع نفرات و بدون استفاده از تجهیزات الکتریکی پرمصرف، در جدول زیر مشاهده نمود.